De landelijke versnelling: schakelen!
Tot voor kort was er bijna geen touw aan vast te knopen: de gegevensuitwisseling in de zorg. De zorg werkt in een kluwen van landelijke versnellingsprogramma’s gecombineerd met outcomedoelen en targets van het Informatieberaad. Daarnaast moet je bijhouden wat er gebeurt bij de EHDS, discussies over voorzieningen en standaarden blijven volgen enzovoorts. Het is eigenlijk geen doen. Daarom ontwikkelde Connect4Care een informatieve Regionale Agenda Gegevensuitwisseling. Dat voelt wellicht als een doekje voor het bloeden.
Licht in de duisternis?
Maar er komt ook anderszins licht in de duisternis. Het ministerie heeft regie genomen en dat zullen we weten. De akkoorden voor passende zorg buitelen over elkaar heen en ondertussen is er ook een nationale visie en strategie op het gezondheidsinformatiestelsel. Er komt een landelijke implementatie organisatie voor digitalisering met veel overlegtafels en de leveranciers worden gebonden aan een convenant om hun hang naar winst te beteugelen. Duidelijk is: brede samenwerking, databeschikbaarheid, digitaal versnellen en passende hybride zorg zijn doelen om aan te werken.
Of toch niet?
Dit zijn eerbare doelen, maar wat opvalt is dat de aanpak voor de realisatie van passende zorg nu niet meer goed aansluit bij de aanbevelingen van de Nederlandse Zorgautoriteit, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, het Zorginstituut Nederland en de Sociaal Economische Raad. Zij wijzen erop dat voor passende hybride zorg congruentie nodig is: alle neuzen staan dezelfde kant en alvast beginnen als het kan. Daarnaast moeten we samen leren op sector- en overheidsniveau, en kijken welke digitale oplossingen voor zorgverleners en zorgafnemers van nut zijn (decentrale toepassing). Ten slotte is de ontwikkeling van passende zorg alleen goed mogelijk met ‘the whole system in the room’. Dus samen met alle belanghouders: zorgaanbieders, zorgafnemers, verzekeraars, overheden, commerciële leveranciers en kennisinstellingen.
‘En wie draagt het hoofdrisico van de akkoorden? Niet de nationale overheid, niet de verzekeraars. Wél de zorgorganisaties die de transitie moeten uitvoeren. Dat is weinig realistisch.’
Een weinig optimistische constatering is dat deze uitgangspunten onvoldoende herkenbaar zijn in de huidige akkoorden en strategie. In plaats van ruimte voor een lerend systemen, gaan IZA-aanvragen over rechtlijnige plannen met mijlpalen, ondersteund door een positieve businesscase. Het toont een maakbaarheidsgedachte waarin de implementatie planbaar en voorspelbaar is. De landelijke top-down-implementatieorganisatie met een beperkt aantal organisaties is daarvan een afgeleide. En ten slotte denken we met een regioplan een muur te kunnen zetten rondom een geografisch gebied, zonder rekening te houden met de burger die zich niet aan die grenzen houdt. En wie draagt het hoofdrisico van de akkoorden? Niet de nationale overheid, niet de verzekeraars. Wél de zorgorganisaties die de transitie moeten uitvoeren. Dat dit weinig realistisch is, blijkt uit de signalen dat het IZA vastloopt.
‘De landelijke versnelling maakt dat we moeten schakelen. Nu is het zaak de koppeling in te trappen en om ons heen te kijken en ons voor te bereiden op een nieuwe weg voorwaarts.’
3 focuspunten
Het beste advies lijkt om rustig te blijven overwegen wat er in dit de nationale tombola nuttig en zinnig blijft. Niet wachten maar kijken wat strategisch slim is.
Ik noem 3 focuspunten waarop we kunnen schakelen.
1. Focus op de basis
De akkoorden en nationale visie veronderstellen toepassing van databeschikbaarheid op grote schaal. De realiteit is dat daarvoor eerst nog een aantal basale stappen nodig is. De basis is dat er in alle regio’s in Nederland een adequate regioarchitectuur beschikbaar komt. Daarmee krijgen we inzicht wat we al gezamenlijk uitrollen, waarin we verschillen en waarover we het nog oneens zijn. Daarmee faciliteren we de discussie over wat al wel kan en wat nog niet kan, en waarop nog verdere ontwikkeling nodig is. Pas als we dat weten is een discussie over schalen van digitale oplossingen effectief mogelijk. Bij Connect4Care werken we aan de regioarchitectuur en ontwikkelen we een template zodat we onze regioarchitectuur met andere regio’s kunnen vergelijken en stappen zetten naar meer eenheid. Dit is ook van belang als we een platform als IZO breder beschikbaar maken. Niet alleen voor de zorg maar potentieel op langere termijn ook voor het delen van data ter bevordering van gezondheid.
2. Denk groot en doe klein
Grote plannen verzanden snel in een rijke schakering van details en belangen. We kunnen zeggen dat we werken aan databeschikbaarheid voor zorg en gezondheid, maar op basis van ervaring weet ik dat dit makkelijk is gezegd dan gedaan. Neem alleen al de complexe privacywetgeving en bescherming die juridisch én organisatorisch veel aandacht vraagt. En dan heb ik het nog niet over discussies met zorgverleners die menen door privacymaatregelen hun werk niet te kunnen doen. In dat geval werken we dus niet aan echte werkbare oplossingen voor de zorgverleners.
De aanpak is daarom groot denken en klein doen. Dat geeft ruimte om essentiële vragen over gebruiksvriendelijkheid, toegevoegde waarde en ethiek afdoende te beantwoorden. Niet alleen samen voor zorgaanbieders, maar juist ook met alle betrokkenen. En als het werkt, dan volgt schaalgrootte met een toepasselijke en vergelijkbare regioarchitectuur vanzelf.
3. Ontwikkel de governance
Dat we anders moeten samenwerken is een gegeven. Maar hoe we dat het beste kunnen doen is onduidelijk. Is de huidige governance voldoende toegesneden op breed en open samenwerken, samen leren en over geografische grenzen heen werken? Het is zinnig de huidige governance tegen het licht te houden en te evalueren of die nog voldoende is toegesneden op de nieuwe realiteit. Verkennen waar de limiteringen en kansen liggen kan ons meer besluitkracht geven als alle lopende ontwikkelingen hun beslag krijgen.
De landelijke versnelling maakt dat we moeten schakelen. Nu is het zaak de koppeling in te trappen en om ons heen te kijken en ons voor te bereiden op een nieuwe weg voorwaarts.
